App verslaving: zo maak jij jouw app (niet) verslavend

Het is dinsdagmiddag, 2 uur. Mijn telefoon gaat. "Hoi met Benten. Spreek ik met David?" "Ja dat klopt," antwoord ik. "Goed dat ik je spreek David. We zijn met mobiele provider Ben bezig met een korte documentaire. Mag ik jou wat vragen stellen over app verslaving?". "Euh... ja prima. Kom je naar Tilburg?" En zo kwam het dat een filmcrew van 8 personen (!) in een klein, blauw Ben busje naar Tilburg kwam gereden. Om mij vragen te stellen over app verslaving.

Het interview start met een prikkelende vraag van Benten: "Die grote apps, Facebook, Youtube, wat willen die van mij?" Tussen de regels door snap ik wat hij vraagt, namelijk: "Mag een app verslavend zijn...?"

Zie hoe ik die vraag beantwoord in de video en ontdek het verschil tussen app verslaving en een populaire app in het artikel daaronder:

app verslavingWanneer is een app verslavend?

Het is geen verrassing dat mensen vaak aan hun scherm gekluisterd zitten. Je ziet het op straat, in de trein, bij een concert en in je eigen huis. Apps zijn dus populair, maar soms gaat het te ver. Sommige apps begeven zich in het "donkergrijze gebied" door psychologische trucjes in te bouwen, die gebruikers verslaafd maken. Dan bepaalt de gebruiker niet meer, maar de eigenaar van de app is aan het roer. De gebruiker gebruikt de app nu niet meer uit eigen overweging maar routinematig. Daarbij zijn er ook negatieve effecten. Dan spreken we van een app verslaving.

Een voorbeeld is Facebook. Zij spelen in op het psychologische fenomeen Fear Of Missing Out (FOMO): oftewel de angst om iets te missen. Mensen, en zeker jongeren, zijn in dit geval bang dat ze iets op social media of in het leven van anderen missen. Facebook laat bijvoorbeeld verhalen zien die tijdelijk beschikbaar zijn, Stories. Die mis je als je ze 24 uur niet opent, dus dat doe je dan. Je wil het eigenlijk niet, maar investeert toch je tijd en aandacht in een app. Zo doet YouTube dit ook met een Autoplay functie (de volgende video start automatisch) en SnapChat met een Streak (iedere dag moet je íets sturen om je streak in stand te houden). Het zijn functies die weinig voor je doen, maar je verslaafd maken omdat ze routine creeëren en negatieve effecten hebben. Ik vind dat ethisch onverantwoord. Zo hoor je geen apps te maken!

Wat anderen zeggen over app verslavingen

Een bekende expert over verslaving, Nir Eyal, legt in zijn boek "Hooked" uit hoe verslaafd maken werkt. Hier lees je daar meer over. Daarmee geeft hij je inzicht in hoe bedrijven zoals Facebook werken. Én hij geeft gebruikers de kans om zich ertegen te wapenen. Tegelijkertijd laat hij ook zien aan alle app eigenaren hoe je iemand verslaafd maakt. Kortom: hij beschrijft hoe de menselijke brein gehackt wordt. Is het verkeerd wat hij doet?

Persoonlijk denk ik dat het niet fout is wat hij doet. Zijn boek legt ook aan gebruikers uit hoe ermee om te gaan. Tegelijkertijd geeft hij hiermee wel veel verantwoordelijkheid aan app-eigenaren. Dus ook aan jou. Zorg je dat jouw app niet ten koste gaat van het leven van andere mensen? 

In dit artikel wil ik je bewust maken van deze verantwoordelijkheid en je een alternatief aanbieden. Niet het verleiden van gebruikers door trucjes, maar de oplossing die ik hieronder bied.

Tijdens het interview met Benten hebben we een selfie gemaakt. Bij een interview over smartphone gebruik kon dat natuurlijk niet missen ;)

Waar trek je de grens?

Bewust mensen verslaafd maken aan je app is onverantwoord. Je beïnvloedt iemand's gedrag waar hij weinig controle over heeft. En het heeft ook daadwerkelijk negatieve effecten, zoals de aandacht die je verliest door constant te checken naar berichten. Of je besteedt meer tijd dan je van plan was en besteedt meer geld aan een app dan dat redelijk is. Studies tonen aan dat overmatig smartphonegebruik zelfs leidt tot stress, verminderde prestaties en een lagere mentale gezondheid (bron).

Jij als app-eigenaar of -bedenker moet nu een keuze maken. Maar waar trek je de grens? Dat is lastig. En er komen een aantal vragen naar boven:

- Wanneer is een app onverantwoord? Wat is de grens tussen een app die fijn in gebruik is of bewust een negatieve verslaving veroorzaakt?

- Kan jouw app concurrerend blijven in de markt als het geen "verslavingstrucs" toepast?

- Maak je een gebruiker verslaafd aan jouw app of is hij al verslaafd aan zijn smartphone?

- Welke effecten van app verslaving zijn de app-eigenaar toe te rekenen en welke de gebruiker?

3 richtlijnen voor verantwoord omgaan met app verslaving

Er zijn wat mij betreft 3 richtlijnen om te bepalen wáár je de grens trekt voor jouw app: 

1) Voorkom verslaving. Ben bewust van de keuzes die je maakt in je app en wat je doet met gebruikers. Het is geen optie om er niet bij stil te staan, als een kip-zonder-kop je app verslaafd maken of juist het onderwerp te negeren. Welke keuze je ook maakt, neem er de verantwoordelijkheid voor. Dat betekent ook dat je de schuld niet kan geven aan de concurrentie of de smartphone zelf. Jij kunt jouw onderdeel van een smartphone inzetten zoals je wilt, en daar ben je dus verantwoordelijk voor.

2) Luister. Krijg inzicht in de negatieve gevolgen die je app mogelijk veroorzaakt. Natuurlijk wil je mooie dingen bereiken met je app. Misschien in eerste instantie voor jezelf, maar door je ogen te sluiten voor de gebruiker kom je er niet. Je hebt namelijk gebruikers nodig voordat een app populair wordt (duh!). Luister dus naar hen, ook naar de negatieve gevolgen van je app. Als je ze oplost, zijn gebruikers meer tevreden en wordt je app sneller populair.

3) Maak je app nuttig. Zet de gebruiker voorop. Maak je app op een manier dat gebruikers voor je app kiezen omdat ze merken dat het hen iets oplevert. Zoals bijvoorbeeld mobiel bankieren je eenvoudiger je bankzaken laat regelen. Of Flitsmeister zorgt voor minder boetes. Of Whatsapp mensen verbindt en kosten voor berichten voorkomt. Natuurlijk mag je overtuigend zijn met je boodschap. Ook mag je de gebruiker verblijden met je app. Maar als je een app gaat aanpassen om je app verslavend te maken waar een gebruiker weinig aan heeft, dan ga je wat mij betreft over een grens.

Wat mij betreft is er dus een grens te trekken wanneer een app-eigenaar te ver gaat: Ik geloof dat apps in dienst moeten staan van de mens. Niet andersom.

Het nuttig maken van je app is ook een krachtig alternatief voor "verslavingstrucs". De reden dat het Nut voor de gebruiker werkt om een populaire app te maken lees je in verschillende blogs over dat onderwerp die ik geschreven heb. Om het kort samen te vatten: een gebruiker bepaalt aan de hand van het nut welke app hij gebruikt. Het aantal apps dat hij wil of kan installeren is namelijk beperkt. Daarnaast is het mond-tot-mond doorvertellen van een app veruit de belangrijkste reden dat apps zich verspreiden. En we weten dat gebruikers een app doorvertellen omdat zij hem heel nuttig vinden. (Meer over mond-tot-mond verspreiding van apps in de online Training "Meer App Downloads")

Sommige apps kunnen alleen geld verdienen, als ze de gebruiker lang in de app houden. Door die intentie maken ze gebruikers sneller verslaafd. Dat komt vaak neer op apps die advertenties gebruiken: hoe langer een gebruikers er is, hoe vaker advertenties worden getoond en hoe meer er verdiend wordt. Dat is een belangrijke reden waarom ik geen fan ben van de meeste advertentieverdienmodellen. In dit artikel / video vind je 9 betere verdienmodellen.

Zo verslavend is een Nederlandse app: Tikkie

Huh? Tikkie? Is Tikkie verslavend dan? Ja! (en nee).

Voor wie het nog niet kent: Tikkie is een app waarmee je makkelijk een rekening deelt met vrienden, bijvoorbeeld na een dinertje of als je een gezamenlijk cadeau koopt.

Tikkie is (op dit moment) verslavend op één manier. Daarvoor moet je eerst weten hoe verslaving bij apps werkt. Het lange verhaal vind je hier. In het kort: je geeft de gebruiker iedere keer dat hij de app gebruikt een kleine variabele beloning. Een klein dingetje dat steeds verandert en waar de gebruiker naar uit gaat kijken. Net zoals wanneer je Facebook opent, je weer iets anders ziet. Een nieuwe vriend, je bent getagd, een bericht van je dat is geliked. Zo'n variabele beloning is dé manier om mensen verslaafd te maken. Dat is bijvoorbeeld ook hoe gokautomaten werken: elke keer als je aan de hendel trekt krijg je een nieuwe variabele beloning met geluidjes, lampjes en af en toe een geldprijs. Elk van deze dingen geeft je een goed gevoel en laat je verlangen naar méér.

Tikkie is een klein beetje een gokautomaat: na iedere betaling krijg je een kleine beloning in de vorm van een GIFje: een geanimeerd plaatje dat je even laat glimlachen. Met de tekst "Je vriend is superblij dat je betaald hebt". Zoals deze hieronder:

Tikkie Gelukt thx

Om dit een verslaving te maken moet er echter aan een belangrijke voorwaarde voldaan worden. Het moet een negatief effect geven aan de gebruiker. En wat is het negatieve effect voor de gebruiker? Wordt zijn tijd afgenomen? Wordt hij afgeleid? Investeert hij op een manier meer dan hij van plan was?

Het antwoord op deze vragen is: er is geen negatief effect! En Tikkie is daarom dus niet verslavend. De gebruiker zal niet vaker Tikkie openen om het GIFje te zien of besteed extra tijd of geld in de app. Het geeft hem alleen een glimlach :)

Er zijn dus geen negatieve effecten van de "verslaving" van Tikkie. Het GIF-je aan het eind van de betaling overtreft de verwachtingen van de gebruiker. Ze hadden het niet verwacht, het is een extraatje of in het Engels een "delighter". Hiermee zijn gebruikers niet verslaafd gemaakt, maar extra beloond zonder negatief effect. Wat mij betreft een prima manier om je app populair te maken!

"Ik gebruik de Rabobank app niet omdat er psychologische trucjes in zitten, maar omdat ik gemakkelijk mijn bankzaken regel."

 

Ik geloof in de kracht van apps

Apps zijn een vorm van IT en internet waar veel levens mee verbeterd worden. Ook zijn apps ontworpen om in dienst te staan de mens. In deze optiek helpen apps de mens, in plaats van de baas over hen te spelen. Technologie creëert betere zorg en veiligheid. Ook neemt het ons werk uit handen maakt het leven gemakkelijker en aangenamer. Je blijft ze gebruiken omdat het oprecht je leven vergemakkelijkt. Ik gebruik de Rabobank app niet omdat er psychologische trucjes in zitten, maar omdat ik gemakkelijk mijn bankzaken regel. Nuttig hé? Dat is dus precies hoe je jouw app moet inzetten. Op nut, en niet op app verslaving door het belang van de gebruiker voorop te zetten!

Wat doe jij er als gebruiker aan?

Dit artikel richt zich vooral op mensen die een app maken of app idee hebben. Maar iedereen die dit leest is ook zelf gebruiker van apps. En ook op jouw heeft een app verslaving misschien al een negatief effect. Hier wat tips om app verslaving in teugelen en zo alleen de apps te gebruiken die je zelf nuttig vindt:

- Zet notificaties uit. Blokkeer er zo veel mogelijk, slechts het meest essentieële moet overblijven. Zo doorbreek je de routine die je brein voor je heeft gemaakt.

- Verwijder zwaar verslavende apps, zoals Facebook, Youtube, Instagram etc. Gebruik in plaats hiervan de mobiele website. Dat kost iedere keer moeite om het webadres moet intypen. Zo kijk je niet steeds een paar seconde op je app om te zien of er nieuwe berichten zijn, maar dwing je jezelf om steeds een kleine drempel over te gaan.

- Gebruik apps die toegang tot bepaalde apps tijdelijk blokkeren of je belonen voor het niet gebruiken van je smartphone.

Helpt dit niet genoeg? Neem dan extreme maatregelen:

- Maak je smartphone scherm zwart-wit, zodat je niet door felle kleuren wordt getriggerd.

- Verwijder je Social Media accounts volledig.

- Zet je Smartphone standaard uit en zet hem pas aan als je iets nodig hebt.

Welk van deze maatregelen wil jij uitproberen?

Onze actie: 48 uur zonder smartphone

Op het kantoor van AppSpecialisten heeft het onderwerp van app verslavingen flink wat losgemaakt. Sterker nog, Katja en ik hebben een weddenschap afgesloten: komend weekend, 28 en 29 april, zetten we onze smartphones UIT! En als het ons niet lukt zonder smartphone te zijn, dan geeft Katja volgende keer de webinar (ze voelt zich prettiger op de achtergrond) en kook ik een week voor mezelf (ik hou meer van Thuisbezorgd en stoommaaltijden). Op 30 april kun je weer met ons appen ;)

Kun jij 48 uur zonder smartphone? Geef je dan op door hieronder in de reacties aan te geven wat jij op het spel zet voor de weddenschap. Op koningsdag (27 april), om 24u 's avonds zetten we onze telefoons uit. We zijn benieuwd of je het volhoudt.

app verslavingHoe verder met je app-idee

Hopelijk is het duidelijk dat je mensen niet moet manipuleren met je app, maar moet helpen. Maar.. hoe ga jij nu verder met jouw idee? Er zijn verschillende gebieden waar je naar moet kijken om jouw app een succes te maken. Daarom heb ik de App-idee Scan gemaakt voor mensen met een idee.

Vul hieronder je gegevens in om de App-idee Scan meteen in je mailbox te hebben. En nee, we zullen je geen verslavende mails sturen, alleen waardevolle :)

-David van AppSpecialisten

Reacties

Ingediend door Edwin Klesman op

Mooi artikel David en Katja!
Goed om te zien hoe je aangeeft welke verdienmodellen en opties er zijn om een app te realiseren die inkomen krijgt zonder een verslaving op te bouwen bij de gebruikers.
 

In een podcast van Nir Eyal met Indie Hackers (https://www.indiehackers.com/podcast/023-nir-eyal-of-hooked) geeft Nir een subtiel verschil aan: zijn doel is niet dat je mensen verslaafd kunt maken, maar ze kunt "aanhaken". 
Hierbij is het (belangrijke!) verschil dat je geen negatieve impact op het leven van mensen hebt maar ze wel triggert om je app te gebruiken. Je voorbeeld van Tikkie is een top voorbeeld.

Het meest zorgen baart me nog de hoeveelheid mensen die zo verslaafd zijn dat ze achter het stuur zelfs blijven appen op hun mobiel. Dat is nog wel de meest directe indicatie van de negatieve gevolgen die mobiele verslaving met zich meebrengt..

Dank voor de interessante content!

Graag gedaan Edwin!

Jouw aanvulling is ook de moeite waard: Nir Eyal heeft een goede podcast waarin hij verschillende aanpakken beschrijft. Ik heb hem ook een keer gehoord over het signaleren van verslaving en het gebruikers helpen er van af te komen. Ook een mooie methode, alleen waar trek je de grens van verslaving...? Normaal is bijvoorbeeld 5% van de mensen verslaafd. Maar als je een "verslavende app" maakt, dan is misschien wel 50% verslaafd. Wie ga je dan helpen om te stoppen met jouw app...? Ik denk dat vooraf het goede uitgangspunt hebben met je app (nut ipv verslaving) al veel oplost :)

Het voorbeeld van autorijden klopt helemaal: het is de context die de gevolgen van de verslaving extra ernstig maakt.